نام فارسی :گیلاس    نام انگلیسی : Sweet Cherry     خانواده گیاهی : Rosaceae

نام فارسی : آلبالو     نام انگلیسی : Sour Cherry     خانواده گیاهی : Rosaceae

گیاهشناسی : گلهای گیلاس در دستجات غیر مختلط ۲ تا ۴  تایی به صورت جانبی روی اسپورهای کوتاه یا نزدیک به قاعده شاخه های طویل  تر تشکیل می شود. در گیلاس گلها فقط روی جوانه هایی که در آنها برگهای  همراه نسبتا زودتر در تابستان باز می شوند، بوجود می آید. گل معمولا دارای  یک مادگی هستند، ولی بعد از تابستانهای خیلی داغ ممکن است دو مادگی در هر  گل تشکیل شود، که منجر به بوجود آمدن میوه های دو تایی می شود که یک وضعیت  نامطلوبی را بوجود می آورد.

آب و هوای مطلوب درخت گیلاس : سطح پراکندگی و انتشار این درخت خیلی وسیع است یعنی در آب و هوای گرم معتدل و سرد معتدل سبز شده و محصول کافی می دهد.در کل  بهترین هوا برای زندگی این درخت نقاط معتدل سرد مانند نواحی کوهستانی می  باشد با توجه به اینکه گیلاس در مقابل پوسیدگی قهوه ای ، حساس می باشد،  بایستی در جایی که آب و هوا برای توسعه این بیماری ، خیلی سرد یا خیلی خشک  می باشد کشت گردد. در مناطقی که دارای بارانهای زمستانه خوب و تابستانهای  خشک و خنک هستند ایده آل می باشند.

خاک مرغوب درخت گیلاس : درخت گیلاس در هر نوع زمین روئیده و رشد کافی می نماید. فقط از زمینهای رسی  مرطوب و یا خیلی خشک گریزان هستند. درخت گیلاس را در هر جهت می کارند ولی  در فرمهای پهن از کشت آن رو به جنوب یعنی نقاطی که در مقابل آفتاب قرار می  گیرد باید خودداری نمود.

رسیدن گیلاس:افزایش  مواد جامد قابل حل (قندها) و افزایش رنگ میوه به عنوان بهترین شاخص رسیدگی  مورد توجه قرار گرفته است، ولی شواهد اخیرا نشان می دهد که نیروی لازم  برای جدا کردن میوه از درخت ممکن است بهتر باشد. وقتی میوه می رسد اتصال  بین شاخه میوه سست شده و نیروی کاهش یافته لازم برای جدا کردن میوه از درخت  را می توان اندازه گیری کرده و به عنوان شاخص رسیدگی بکار برد.

تکثیر گیلاس :معمولا درخت گیلاس را بوسیله بذر و پیوند ازدیاد می نمایند برای پیوند گیلاس بهترین پایه محلب C.mahleb است که آن را آلبالو تلخه می نامند

پیوند : برای  پیوند گیلاس از پیوند شکمی ، شکافی و پیوند انگلیسی استفاده می نمایند ولی  پیوند شکمی از سایر انواع پیوند ها بسیار معمول است. برای پیوند شکمی باید  در اوایل شهریور اقدام نمود. مخصوصا اگر پایه از بذر عمل آمده باشد و یا  آلبالو تلخه باشد، باید یک ماه دیرتر یعنی در مهر ماه باید اقدام به این  امر نمود. در پاره ای از انواع گیلاسهای خارجی باید همیشه و حتما نزدیک سطح  زمین یعنی ۱۰ تا ۱۵  سانتیمتری پیوند نمود. راجع به پیوند انگلیسی این نکته قابل توجه است که  هر گاه عمل پیوند از اواخر شهریور تا اواسط مهر ماه انجام بگیرد بهترین  نتیجه را می دهد.

قيم : قيم  بسيار مهمتر از آن است كه فكر مي كنيم درصد بالايي از خشك شدن نهال٬ بدليل  عدم استفاده از قيم و يا نصب نادرست آن است.قيم بايد با فاصله 30 سانتي  متر از نهال در خلا ف جهت بادي كه به نهال مي وزد طوري نصب شود كه به طور  مورب وسط نهال را قطع كند بطوري كه يك سوم قيم از نهال بگذرد.و حتما با گره  اي شبيه 8 انگليسي به هم وصل شود حال شديد ترين باد هم نمي تواند نهال را  زياد جابجا كند.

هرس : هرس جز مهمترین عملیات باغات است که عمیق ترین تاثیر فیزیولوژیکی را روی درختان دارد.

مزایای هرس درست و به موقع :

  •  تربیت و فرم دهی مناسب به درخت که موجب کاهش هزینه نگهداری و سمپاشی و غیره می شود.
  • ایجاد تعادل مناسب بین ریشه و شاخسار ها
  • افزایش نور گیری و تهویه بین شاخه های داخلی که موجب افزایش عملکرد و کاهش بیماری های قارچی می شود.
  • افزایش عمر مفید درخت

انواع هرس :

  • هرس فرم دهي: نوعي هرس زمستانه است كه در چند سال اول جهت ايجاد فرم اصلي درخت انجام مي شود.

سال اول:بعد از كاشت نهال بايد از ارتفاع80-100 سانتي متري از زمين سر برداري صورت گيرد

سال دوم:از دو يا سه شاخه فرعي ايجاد شده از بالاي محل جوانه اي كه به سمت خارج است قطع مي كنيم.

سال  سوم:مانند سال دوم دوباره شاخه هاي فرعي را ازبالاي محل جوانه به سمت خارج  قطع مي كنيم٬حال ما درختي خوش فرم با شاخه هاي پايه و اصلي زيبا و محكم  داريم كه نويد دهنده محصول وعمر بالاست.

  • هرس تابستانه: همان سربرداري كه اواخر تابستان جهت كنترل رشد و تحريك شكوفه دهي در فصل جاري انجام مي شود.
  • هرس پاييزه: دراوايل فصل پاييز با حذف شاخه هاي آسيب ديده و آلوده جهت از بين برن كانون آفت وبيماري در باغ
  • هرس زمستانه:  اين هرس همانطور كه از اسمش پيداست در فصل زمستان(خواب) قبل از باز شدن  درخت انجام مي شود انجام هرس سبك موجب افزايش محصول درفصل جاري مي شود.

نكته مهم: محل برش را حتما با چسب باغباني بپوشانيد٬ چون محل تجمع و ورود عوامل بيماري زاست

نكته مهم:گاهي  در ماهاي سرد سال همزمان با پوشش برف روي زمين بر اثر انعكاس اشعه خورشيد  روي تنه درختان سوختگي ها وترك خوردگي هايي ايجاد مي شود كه علاوه بر كاهش  عمر مفيد درخت محل تجمع آفات و عوامل بيماري زا ميشود(كه در اين منطقه  بسيار رويت شده)٬ لذا پيشنهاد مي شود تنه درخت را تا ارتفاع 60-100 سانتي  متر با يك محافظ بپوشانيم براي اين منظور تركيب زير را با قلم مو به تنه  درخت بماليد:

گل سفيد(10 كيلوگرم)+آهك(1.5 كيلوگرم)+ آب(10 ليتر)    

كود دهي:ميزان كود بسته به خاك زمين متغيير است اما آن چيز كه مسلم است بهترين كود همان كود پوسيده دامي است كه موجب بهبود بافت خاك مي شود.

نكته مهم:بخش  فعال ريشه٬ريشه مويي است كه در سايه انداز درخت وجود دارد بسته به نوع  آبياري سطحي يا عمقي است.به همين دليل بر لزوم آبياري قطره اي تاكيد مي شود  چون هم مصرف آب را كاهش مي دهد و هم ميزان جذب كود هاي شيميايي بيشتر مي  شود و جلوي مصرف بي رويه و آلودگي محيط زيست هم گرفته مي شود.

نكته مهم: علائم كمبود ازت: درختان مواجه با كمبود ازت داراي برگ هاي كوچك هستند و احتمالا ريزش زودرس يكي ديگر از علايم كمبود ازت است.

نكات مهم در كود دهي :

  • به دستور آزمايشگاه خاك شناسي عمل كنيد٬كود اضافه علاوه بر زيان مالي موجب تخريب بافت خاك و همچنين آلوده شدن محيط زيست مي شود.
  • نهال  در 3 سال اول چون رشد رويشي داشته٬ فقط  نياز به كود ازته دارد٬ و از سال  چهارم چون درخت شروع به ميوه دهي مي كند كود فسفره وپتاسه هم نياز است.
  • كود مورد نياز درختان بارور گيلاس ازت٬ فسفر و پتاس مي باشد.

نكته مهم: براي گيلاس مصرف كود حيواني در اوايل فصل پاييز مناسب است٬ وكودهاي ازته هر ساله نياز است.

  • درخت  علاوه بر ازت پتاس و فسفر به عناصر ريز مغذي هم نياز دارد كه بايد هر ساله  تامين شود و يكي از بهترين روش كودهي ريز مغذي محلول پاشي به وسيله سمپاش  وجذب توسط برگ است.  محلول پاشي آهن و روي در بهار در صورت مشاهده علايم كمبود در برگ (زمينه  زرد رنگ بدون تغيير رنگ رگبرگ) به فاصله 14 روز 2-3 بار تكرار شود.
  • بهترين راه كودهي پایه چالكود است.

نكته مهم : قبل از به خواب رفتن درخت يكي از بهترين زمانها براي كود دهي است كه موجب ذخيره كود در داخل تنه درخت مي شود.

کودهای آلی پیشنهادی مزرعه نیاک جهت تغذیه گیلاس :

♦  کود کامل یا N.P.K   ♦ کود آنتی سالت   ♦ کود ازت   ♦ کود آهن    ♦ کود روی      ♦ کود پتاسیم      ♦ کود تترا

میزان و روش مصرف کودهای آلی  جهت تغذیه گیلاس :

کود  NPKیا کود کامل:10-15لیتردر هکتار(بهتر است بصورت چالکود در زمان خواب درخت استفاده شود)

آنتی سالت :15-20لیتر در هکتار(در 3-4مرحله استفاده شود)

ازت :10-15لیتردر هکتار (بعد از تشکیل میوه تا زمان رسیدن میوه در چند مرحله)

آهن :5لیتر در هکتار(1-2لیتر در هزار لیتر آب بصورت محلول پاش)(باقیمانده تقسیم در دوره های آبیاری)

نکته :در صورت مشاهده کمبود توصیه میشود

روی :5لیتر در هکتار(1-2لیتر بصورت محلول پاش)(باقیمانده تقسیم در دوره های آبیاری)

نکته:در صورت مشاهده کمبود توصیه میشود

پتاسیم :5-10لیتر در هکتار(1-2لیتر بصورت محلول پاش)(باقیمانده در فاز میوه تقسیم در دوره های آبیاری)

تترا :5-10لیتر در هکتار(1-2لیتر در هزار لیتر آب بصورت محلول پاش)(باقیمانده تقسیم در دوره های آبیاری )

نکته :در صورتی که کمبود آهن و روی مشاهده نشود استفاده از این کود توصیه میشود.

آفات وبيماري هاي گيلاس : مهمترين آفت در درخت گيلاس٬ مگس گيلاس است و بعد از آن به ترتيب كرم سفيد ريشه٬سرخرطومي٬كنه قرمز٬سوسك چوبخوار و شته است.

نكته مهم:در مبارزه با همه اين آفات مبارزه فيزيكي(غير شيميايي) مي تواند بسيار موثرتر از مبارزه شيميايي باشد.

مبارزه فيزيكي :

1. از بين بردن علف هاي هرز و نظافت باغ به منظور ايجاد شرايط مناسب جهت رشد درختان

2. جمع آوري برگ و ميوه هاي ريخته در پاي درخت قبل از خروج لاروها از آنها و رفتن داخل خاك

3. شخم زدن پاي درخت

نكته: همه اينكارها  محل و كانون زمستان گذراني اين آفات را از بين مي برد و با برهم زدن سيكل زندگي آنها موجب نابودي آنها مي شود

4.  غرق آب كردن باغ در شبهاي زمستان٬ چون تخم يا شفيره اين حشرات در عمق خاك  (3-5 سانتي متري) هستند ايجاد يخ در سطح باغ موجب نابودي تخم و شفيره ها مي  شود.

مگس گيلاس :  زمستان گزراني اين حشره به صورت شفيره و در عمق (3-5 سانتي متري)خاك است  ودر فصل بهار به حشره بالغ(مگس) تبديل مي شود اين مگس با خرطوم خود در سطح  ميوه نارس شكافي ايجاد كرده وبعد تخم گذاري مي كند بعد از چند روز تخم به  لارو تبديل شده و وارد ميوه مي شود و موجب كاهش مرغوبيت ميوه مي گردد.  علامت بارز مگس گيلاس نقطه اي زرد رنگ در وسط بدن آن است.

مبارزه:

1.غير شيميايي:

 الف. مبارزه فيزيكي كه در بالا گفته شده

ب.تله ها كه آفات را به دام مي اندازند(نوارهاي رنگي چسبنده و فرموني)

2.شيميايي:استفاده  از سمومي همچون  ديازينون ٬گوزاتيون آمبوش٬ديپتركس و ... به همراه 1 %  ملاس يا شكر  كه اثر بخشي سمپاشي را بيشتر مي كند.

نكته مهم:با مبارزه همزمان شيميايي و غير شيميايي (تلفيقي IPM) مي توان با كمترين هزينه  سالم ترين ميوه را تهيه نمود.يعني فقط يكبار سمپاشي آن هم 20 روز قبل از برداشت ميوه.

البته  تجربه نشان داده سمپاشي در زماني كه گلها تلقيح شده و يك سوم گلبرگها در  حال ريزش هستند هم مي تواند نتايج رضايت بخشي به همراه داشته باشد.

نكته مهم:  استفاده از محلول مویان با هر نوع سم و كود برگی اثر آن سم و یا كود برگ  را در حد %70-100 % افزایش داده و استفاده از آن برای كشاورزان توصیه مي  شود.

سرخرطومي گيلاس : سوسكي است قرمز طلايي رنگ كه مقابل نور به سبز فلزي در مي آيد. زمستان  گذراني در 5-10 سانتي متري خاك و به صورت شفيره است. زمان فعاليت اين حشره  در شب هاست و با تغذيه از گوشت ميوه موجب بد شكل شدن ميوه مي شود. اين سوسك  پس از بلوغ روي سطح ميوه با خرطوم شكاف ايجاد كرده و تخم مي گذارد. بعد از  10 روز اين تخمها به لارو تبديل مي شود ولاروهم از گوشت ميوه استفاده كرده  و علاوه بر كاهش مرغوبيت اغلب موجب ريزش ميوه مي شود.

مبارزه :

1.مبارزه فيزيكي كه در بالا ذكر شده.

2.شيميايي: مصرف سمومي مثل ديازينون          

باز هم تاكيد مي شود مبارزه غير شيميايي بسيار موثر تر است چون حشره در حالت خواب زمستانه بسيار آسيب پذير تر است.

كرم سفيد ريشه: حشره بالغ همان سوسك هاي خالداري هستند كه اندازه يك بند انگشت بوده و پرواز مي كنند.

3. خسارت اين حشره در مرحله لاروي است بخصوص لارو سن

اين  حشره پس از بلوغ  داخل شكافهاي زمين يا درخت تخم گذاري مي كند كه اين تخم  ها به لارو تبديل شده و وارد خاك شده و از ريشه درخت تغذيه مي كنند خسارت  اين لار بگونه ايست كه  3-4 عدد از اين لاروهاي سن 3 مي توانند يك درخت را  خشك كنند.

مبارزه:

1.غير شيميايي:بهترين نوع مبارزه از بين بردن حشره بالغ قبل از تخم گذاري است.چون مبارزه با لاروي كه داخل عمق زمين است مشكل است.

2.شيميايي:استفاده از سمومي همچون ديازينون٬ ايميداكلوپرايد و ... بر روي زمين

نكته:  بايد پس از مصرف سم درخت را آبياري كرد تا سموم به عمق خاك نفوذ كند٬  البته مقدار آبياري نبايد بيش از 10 ميليمتر( درسايه انداز درخت ) باشد چون  اثر سم كم مي شود.

سوسك شاخك بلند رزاسه :  سوسك از شيره شكوفه ها استفاده مي كند  پس از بلوغ  روي برگ وشاخه ها تخم  گذاري مي كند اين تخم ها بعد از 8 روز  به لارو تبديل مي شوند .لاروها با  ايجاد شكاف وارد ساقه و تنه درخت مي شوند با استفاده از بافت چوبي منافذي  در درخت ايجاد مي كنند كه به مرور موجب نا بودي درخت مي شوند. خسارت اين  آفت در مرحله لاروي است.

مبارزه:

1.غير شيميايي: نابود كردن حشره بالغ(سوسك)

2.شيميايي:مصرف حشره كشهاي فسفره مثل ديازينون٬گوزاتيون و ...

زمستان را به صورت لارو در داخل شاخه يا تنه درختان خانواده رزاسه به سر مي‌برد

نكته:  فاصله زياد كاشت سبب تبخير سطحي بالا شده و درختان را نسبت به حمله  چوبخواران حساس مي‌نمايد. باغهاي بدون حصار به علت جريان هوا و باد آلودگي  بيشتر خواهند داشت.
نكته: كم آبي درختان را در مقابل آفات چوبخوار حساس مي‌سازد.
نكته: با انجام صحيح و پيگير اصول داشت، فاصله، آب، كود و غيره مي‌توانيم  درختاني سالم داشته باشيم و از حمله حشرات چوبخوار جلوگيري كنيم.

كنه  قرمز : يكي ازمهمترين آفات باغ كنه قرمز اروپايي است زمستان گذراني اين آفت  به صورت تخم روي سرشاخه ها ولي در زمستانهاي ملايم بصورت پوره و جانور كامل  نيز ديده مي شوند .
خسارت:خسارت کنه قرمزمرکبات ازطریق مکیدن  شیره برگها ومیوه ها می باشد.با تغذیه کنه،لکه های کم رنگ روی سطح بالایی  برگ ظاهرمی شود ودرآلودگی های شدید لکه های بزرگتر خشک شده وممکن است موجب  قاشقی شدن،ریزش برگها وخشک شدن سرشاخه های جوان ميگردد.فعالیت این کنه ها در بهار و پاییز بیشتر از زمستان و تابستان است.میزان خسارت کنه قرمز بستگی به سلامت درخت ، مدیریت آبیاری و وضعیت آب و هوایی دارد . برای مثال یک جمعیت نسبتاَ کم از کنه ها باعث خسارت جدی روی درختهای ضعیف می شود.

مبارزه: روغن پاشي در زمستان گاهي به همراه  سموم كنه كش و استفاده از كنه كش هاي همچون نيسورون٬اورتوس و ... در زمان فعاليت آفت

شته : حشرات  كوچك به رنگ سبز و سياه هستند كه عموما در پشت برگ تجمع كرده و از شيره گياهي استفاده نموده  و سبب پيچ خوردگي برگ و سر شاخه ها٬ ضعف عمومي٬ ريزش  شكوفه و ميوه هاي تازه و انتقال بيماري هاي ويروسي مي شوند. در تراكم كم  آسيب آنچناني ايجاد نمي كنند اما در صورت طغيان حتما بايد با آن مبارزه  كرد.

مبارزه :

1.غير شيميايي:

الف: فيزيكي

ب. مبارزه بيولوژيك (حشرات شكارچي كه آفات را مي خورند مثل كفشدوزك)

2.شيميايي : استفاده از يكي از شته كش اختصاصي زير توصيه مي شود.

پي متروزين(چس) به نسبت 5/0-75/0 كيلوگرم در 1000 ليتر آب

پريمور(پريكارب) به نسبت 5/0 كيلو گرم  در 1000 ليتر آب

شته كشها را هيچگاه با روغن به صورت تركيبي استفاده نكنيد

 شانكر  باكتريايي درختان گيلاس : عدم آشنايي باغداران با اين بيماري و همچنين نحوه  كنترل نسبتا مشكل از جمله مهمترين عوامل افزايش خسارت و نابودي درختان بر  اثر ابتلا به اين بيماري گزارش گرديده است. عواملي مانند طول دوره سرما  ٬آب٬هواي مرطوب وبهاره با يخبندان نقش موثري در ايجاد بيماري دارند و دماي  خنك توام با باد براير ايجاد آلودگي و پراكندگي پاتوژن بسيار مطلوب است.  شانكرها زخم هايي هستند كه نسبت به بافتهاي سالم اطراف كمي فرو رفته بوده و  رنگ آنها از نارنجي روشن تا قهوه اي تيره متغيير است.اين بيماري با ايجاد  شكاف هاي روي تنه و شاخه شروع مي شود و از محل شكاف صمغ درخت تراوش  ميكند(بيشتر در بهار) به مرور برگ هاي بالا دست كمرنگ (سبز مايل به زرد)  شده به داخل پيچ مي خورد بعد از چند هفته آن منطقه بوي ترشيدگي مي دهد ودر  صورت عدم كنترل تعداد واندازه شكاف آنقدر زياد مي شوند كه درخت نابود مي  شود. عمليات زراعي مناسب و اعمال روشهاي كنترل در پايين نگه داشتن ميزان و  شدت آلودگي نقش دارد

1.انتخاب  زمان مناسب هرس: اگر هرس در اواخر بهار و يا اواخر تابستان ويا اوايل  پاييز انجام شود آلودگي كمتر خواهد بود٬ هرس در پاييز و زمستان منجر به شدت  بيماري مي شود.پيش آگاهي در طول دوره هرس در مديريت بيماري نقش دارد.

2.انتخاب پايه مقاوم

3.كشت در خاك مناسب: در خاكهاي اسيدي شني و خاك با زهكشي ضعيف كشت انجام نشود.

4. مديريت علف هاي هرز

5. استفاده از قلمه سالم براي تكثير٬ تا جايي كه امكان دارد ارتفاع پيوند افزايش يابد.

 كنترل شيميايي :  بيشتر براي جلوگيري گسترش آن است با چند نوبت سمپاشي با تركيبات مسي همچون  اكسي كلورايت مس و محلول بردو در طي سال و سمپاشي با استربتومايسين در  بهار صورت مي گيرد.

پيشنهاد :  سمپاشي با اكسي كلورايت در هنگام خزان بعد از انجام هرس و بعد در اوايل  بهار سمپاشي با تركيبي از محلول بردو و استربتومايسين  مي تواند بسيار موثر  باشد.

نكته مهم: در اين بيماري مبارزه شيميايي نمي تواند بسيار موثر باشد و فقط جهت جلوگيري از گسترش بيماري است.

شانكرهاي  موجود روي تنه و شاخه هاي اصلي را مي توان با سوزاندن توسط مشعل هاي گازي  كنترل كرد شعله به مدت 5-10 ثانيه روي شانكرها وحاشيه آن گرفته شود تا  زماني كه صداي سوخته سدن بافت زيرين شنيده شوند.زمان اين كار اوايل تا  اواسط بهار است.در صورت نياز 2-3 هفته بعد تكرار شود.

پوسيدگي  ريشه:  اين بيماري قارچي در خاك هاي بسيار مرطوب باعث آسيب به ريشه و ضعف درخت مي  شود. بسته به نوع قارچ با نامهاي مختلف همچون آرميلاريا٬رزوليا٬فوزاريوم و  ...    

پيشگيري:

1.ضد عفوني ريشه قبل از هرس با محلول ذكر شده در بالا

2.عدم آبياري پاي درخت و رعايت فاصله 5/0 متري تا تنه درخت هنگام آبياري

3.قوي نگه داشتن درخت با كودهي وآبياري مناسب

4.  در صورت ظهور علايم پوسيدگي همچون زردي برگها از پايين به بالا٬ بوي  پوسيدگي از خاك و ريشه٬  50 گرم بنوميل را تا فاصله 5/0 متري اطراف درخت  بپاشيد و بعد آبياري كنيد و يا محلول ريزي  100 گرم بنوميل در 100 ليتر آب  در ناحيه سايه انداز

نكته :درختاني كه رو به خشكي رفتن ديگر با بنوميل درمان نمي شوند و ازبين مي روند.

مبارزه با بيماري پوسيدگي ريشه در قطعات كوچك: زود كاشتن نهال و قرار گرفتن طوقه وتنه در زير خاك موجب ضعف درخت شده و شرايط حمله قارچ را فراهم مي شود.

روشهاي عملي حفاظت از گل و ميوه درختان از سرما زدگي :

1.خوداري  از پاكني و شخم در دوره باز شدن گلها٬تشكيل ميوه چون با افزايش هوادهي خاك  موجب تشديد سرما زدگي مي شود لذا بهتر است كوددهي اواخر پاييز باشد تا خاك  به اندازه كافي فشرده شود.

2.محلول  پاشي با محلول بردو 2 % (2 كيلو آهك+2 كيلو سولفات مس+ 100 ليتر آب) در  زمان تورم جوانه به منظور كاهش باكتري هاي مولد هسته يخ

3.دود دادن با كاه و كلش و پوسته  برنج

4.بهتر است تا قبل از گلدهي درخت خوب آبياري شود ودر دوران گل دادن به درخت آب داده نشود تا ريزش گل كمتر شود.

5.در  صورتي كه درخت قبل از گل دهي در اوايل بهار دچار سرمازدگي شد بهتر است  براي كاهش اثر سرما زدگي و افزايش ماندگار شكوفه ها درخت را محلول زير  سمپاشي(محلول پاشي) كنيم .

1-2لیتراوره + 5/0 كيلو اسيد بوريك +1-2لیتر روي + 100 ليتر آب

برداشت: برداشت  محصول گيلاس زماني بايد صورت گيرد كه دانه‌ها به طور كامل رسيده باشند تا  رنگ و طعم مطلوب حاصل شود.برداشت محصول به صورت دستي و با روشهاي مكانيكي  مقدور است بهتر است حمل‌و‌نقل دانه‌ها  با بقاياي ساقه،برگ‌و دم صورت گيرد و  دانه‌ها به صورت لايه‌هاي كم ضخامت در جعبه‌هاي ويژه حمل شوند.

روش کاشت هسته گیلاس (Cherry) : برای  کاشت هسته گیلاس، لازم است که برای آن یک دوره خواب ساختگی ایجاد کنید. به  این منظور، هسته گیلاس را به همراه خاک در داخل کیسه پلاستیکی قرار داده و  برای حدود 3 ماه در یخچال قرار دهید. دو نوع  میوه در این خانواده وجود دارند، گیلاس و آلبالو. تفاوت این دو نوع، در طعم  آنها و اندازه میوه شان می باشد. هر دو گونه از طریق کاشت بذر قابل پرورش  هستند. بسته به اینکه درخت کوتاه، نیمه کوتاه و یا بلند باشد، بین 40/2 تا 9  متر قد می‌کشد. اگرچه پرورش گیلاس در گلدان نیز امکان‌پذیر است اما در  صورتی که می خواهید درختتان به بار بنشیند، کاشت آن‌ها در فضای باز توصیه  می شود.در گلدان رشد درخت خیلی سریع متوقف‌شده و اندازه آن کوچک می‌ماند.

دستورالعمل : هسته‌ی گیلاس را از آن جدا کنید. سپس با دقت هرگونه گوشت گیلاس را از آن  جدا کرده و آنرا با آب ولرم بشویید.یک ظرف شیشه‌ای تیره را تا نصفه از کود  گیاهی مرطوب و ورمیکولیت پرکنید. هسته‌های گیلاس را در ظرف قرار داده و روی  آن‌ها را تا چند سانتی متر با کودگیاهی مرطوب و ورمیکولیت بپوشانید. سپس  درپوش ظرف را شل ببندید.هسته‌های گیلاس را به مدت هشت هفته در درجه حرارت 4  درجه‌ی سانتیگراد خنک نگه‌دارید. مرتب لایه‌های کود گیاهی و ورمیکولیت را  با کمک اسپری آب مرطوب کنید. هرگز نباید ای لایه‌ها خیس شوند فقط باید  نمناک باشند. به محض اینکه خطر یخ زدگی رفع شد هسته‌ها را در فضای بار  بکارید.چند هسته را در یک چاله بکارید چون همیشه جوانه نمی‌زنند یا زمان  زیادی می‌برد تا جوانه بزنند. چاله‌های کاشت را به عمقی 2 برابر  عرضشان  حفر کنید. یعنی اگر برای مثال چاله ها هر کدام 1.5 سانتی متر عرض دارند،  عمق آن‌ها 3 سانتی متر باید باشد. هسته‌های کاشته شده را خوب با ماسه  بپوشانید تا خاک روی آن‌ها سخت نشده و مانع جوانه زنی نگردد. در طی مدت  زمانی که به انتظار جوانه زدن گیاه هستید، خاک اطرافش را نم دار، نه خیس  نگه‌دارید. در طی این مدت باید صبور باشید. اگرچه ممکن است در ظرف دو ماه  شاهد ظهور جوانه‌ها باشید اما گاه باغبانان خبر از وقفه‌ای یک ساله تا ظهور  جوانه‌ها داده‌اند.

نکات و هشدارها : بسته به گونه‌ی درخت گیلاستان، بایستی بین 5 تا 10 سال منتظر بمانید تا درخت به ثمر نشیند.

آموزش کاشت و نگهداری از درختان آلبالو و گیلاس :  آلبالو دارای نام علمی Prunus cerasus و از خانواده Rosaceae می باشد. آلبالو  از نظر گیاه شناسی بسیار به گیلاس شبیه است. آلبالو بومی نواحی بین دریای  خزر و دریای سیاه است که احتمالاً بذر آن توسط پرندگان به سایر نقاط از  جمله اروپا برده شده است. مناطق عمده کشت آلبالو فرانسه، یوگسلاوی و آلمان  می باشد.

گیاه شناسی:آلبالو  گیاهی خزان پذیر است با برگهای لوزی شکل که به صورت متناوب بر روی شاخه  قرار دارند. رنگ پوست آن قهوه ای روشن تا نقره ای است. آلبالو از نظر حجم  در مقایسه با گیلاس کوچک تر است.

درخت آلبالو : ارتفاع  درخت آلبالو بین دو تا چهار متر است و ساقه برخی از آنها بسیار قابل  انعطاف است و براحتی بدون آنکه شکسته شود خم می شود. به همین دلیل در چیدن  میوه درخت آلبالو در بیشتر موارد نیازی به نردبان نمی باشد و میتوان درخت  را خم کرد و میوه آنرا چید. گل روی اسپورهای  سـالهای قبل و همچنین روی شــاخه های سال قبل هم تشکیل می شود. گلها بصورت 3  تا 5 تایی در یک جوانه ظاهر و گلها دارای 5 گلبرگ، 5 کاسبرگ، پرچم و یک  مادگی می باشند. بر عکس گیلاس، آلبالو خود بارور است و برای تلقیح نیازی به  گرده افشانی ندارد. گرده ‌آلبالو می تواند گل گیلاس را نیز تلقیح کند. گل  آلبالو معمولاً دیرتر از سایر میوه های هسته دار باز می شود به همین دلیل  معمولاً با خطر سرمازدگی مواجه نمی شود. میوه آلبالو دارای دم بلند است و  بر اساس بلندی یا کوتاهی دم تقسیم بندی می شوند و معمولاً ارقام دم کوتاه  مرغوب ترند.

اقلیم:نیاز  سرمایی آلبالو بین 1600-600 ساعت زیر 7 درجه سانتیگراد می باشد.  تابستانهای خشک و خنک برای این درخت مناسب است. مقاومت به سرما در آلبالو  در حد سیب است. ریشه آلبالو سطحی و در برابر خاک مرطوب نسبت به گیلاس دارای  مقاومت بیشتری است و تا حداکثر عمق 5/1 متر گسترش می یابد.

ازدیاد : آلبالو  به سه روش کاشت بذر، پاجوش و پیوند قابل ازدیاد است. آلبالوهای معمولی  بیشتر بصورت پاجوش ازدیاد می گردند. ولی ارقام جدید آلبالو از قبیل آلبالو  گیسی و آلبالو مجارستان (سیکانی مجی، اردی جوبیلیوم و بوترمو) با پیوند روی  پایه آلبالو تلخ(محلب) ازدیاد می یابد.ک

کاشت و پرورش درختان آلبالو:  فاصله کاشت در آلبالو 5×4 و یا 5×5 است. زمان انتقال نهال به زمین اصلی از  پاییز و پس از ریزش برگها آغاز و تا قبل از باز شدن شکوفه ها در بهار  ادامه دارد. درخت آلبالو معمولاً در خزانه دارای شاخه های جانبی است که در  موقع کاشت باید این شاخه های جانبی را قطع کرد. آلبالو معمولاً سربرداری  نمی شود و پس از سال دوم 6-5 شاخه در اطراف ساقه اصلی حفظ و بقیه حذف می  گردند.

هرس : هرس در آلبالوهای بارور مطرح نیست و به غیر از شاخه های شکسته شده و یا  بیمار بقیه حفظ می گردند. میوه آلبالو روی شاخه های یکساله و اسپورها تشکیل  می گردد. بهترین شاخک های میوه دِه روی شاخه های 2 تا 3 ساله قرار دارند و  هر چه از عمر این شاخک ها می گذرد کم بارتر می شوند. عمر شاخک های روی  ساقه های افقی، بیشتر از شاخک ها روی ساقه های عمودی است. پس از آنکه درخت  آلبالو به حد رشد کامل و میوه دهی رسید هر ساله شاخه ها باید بین 10 تا 20  سانتیمتر رشد داشته باشد تا خاصیت میوه دهی ادامه یابد.

آبیاری : نیاز آبی آلبالو با گیلاس برابر است، اگر چه مقاومت به خشکی در آلبالو بیشتر از گیلاس است.

برداشت : محصول  آلبالو را باید وقتی برداشت کرد که کاملاً رسیده باشد. رنگ میوه رسیده  قرمز تیره است. زمان رسیدن میوه حدود 90 روز پس از تمام گل درخت می باشد.  متوسط وزن هر میوه 6-5 گرم و متوسط هر درخت 30 کیلوگرم است. برداشت معمولاً  با دست انجام می شود. آلبالو مصرف تازه خوری زیادی ندارد و بیش از 95 % آن  به مصرف تهیه آب میوه، کمپوت، مربا و شربت می رسد.

کود و تغذیه : بر طبق آزمایشهای انجام شده بر روی باغهای آلبالو در کشورهای مجارستان،  ازت و فسفر اثر کمی روی مواد غذایی موجود در برگهای آلبالو داشته اند. اما  کودهای پتاسه بستگی خوب و مثبتی با پتاس برگها نشان داده اند. ولی منگنز  نسبت منفی داشته است. اما به هر حال کودهای ازته و پتاسه اثر زیادی در  تشکیل و تولید میوه داشته اند که افزایش تولید فقط با کودهای پتاسه بوده  است. اثر مثبت پتاس و همچنین بطور نامحسوس اثر ازت در جلوگیری از سرما زدگی  گلهای آلبالو مشاهده گردیده است.

سطح کشت آلبالو : سطح  کشت آلبالو در ایران حدود 10هزار هکتار است که عمدتا در استانهای خراسان،  آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و تهران کشت می شود.

پیوند درختان گیلاس : برای  پیوند درخت گیلاس از انواع پیوند اسکنه – سپری – پوست – نیمانیم و لوله ای  و به تازگی نیز برای تکثیر گیلاس از روش پیوند قاشی استفاده میشود. آلبالو دارای نام علمی Prunus cerasus و از خانواده Rosaceae می باشد. آلبالو  از نظر گیاه شناسی بسیار به گیلاس شبیه است. آلبالو بومی نواحی بین دریای  خزر و دریای سیاه است که احتمالاً بذر آن توسط پرندگان به سایر نقاط از  جمله اروپا برده شده است. مناطق عمده کشت آلبالو فرانسه، یوگسلاوی و آلمان  می باشد.

آبیاری : نیاز آبی آلبالو با گیلاس برابر است، اگر چه مقاومت به خشکی در آلبالو بیشتر از گیلاس است.

برداشت : محصول  آلبالو را باید وقتی برداشت کرد که کاملاً رسیده باشد. رنگ میوه رسیده  قرمز تیره است. زمان رسیدن میوه حدود 90 روز پس از تمام گل درخت می باشد.  متوسط وزن هر میوه 6-5 گرم و متوسط هر درخت 30 کیلوگرم است. برداشت معمولاً  با دست انجام می شود. آلبالو مصرف تازه خوری زیادی ندارد و بیش از 95% آن  به مصرف تهیه آب میوه، کمپوت، مربا و شربت می رسد.

کود و تغذیه : بر  طبق آزمایشهای انجام شده بر روی باغهای آلبالو در کشورهای مجارستان، ازت و  فسفر اثر کمی روی مواد غذایی موجود در برگهای آلبالو داشته اند. اما  کودهای پتاسه بستگی خوب و مثبتی با پتاس برگها نشان داده اند. ولی منگنز  نسبت منفی داشته است. اما به هر حال کودهای ازته و پتاسه اثر زیادی در  تشکیل و تولید میوه داشته اند که افزایش تولید فقط با کودهای پتاسه بوده  است. اثر مثبت پتاس و همچنین بطور نامحسوس اثر ازت در جلوگیری از سرما زدگی  گلهای آلبالو مشاهده گردیده است.

سطح کشت آلبالو : سطح  کشت آلبالو در ایران حدود 10هزار هکتار است که عمدتا در استانهای خراسان،  آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و تهران کشت می شود.

روش کاشت هسته گیلاس (Cherry) :برای  کاشت هسته گیلاس، لازم است که برای آن یک دوره خواب ساختگی ایجاد کنید. به  این منظور، هسته گیلاس را به همراه خاک در داخل کیسه پلاستیکی قرار داده و  برای حدود 3 ماه در یخچال قرار دهید. دو نوع  میوه در این خانواده وجود دارند، گیلاس و آلبالو. تفاوت این دو نوع، در طعم  آنها و اندازه میوه شان می باشد. هر دو گونه از طریق کاشت بذر قابل پرورش  هستند. بسته به اینکه درخت کوتاه، نیمه کوتاه و یا بلند باشد، بین 40/2 تا 9  متر قد می‌کشد. اگرچه پرورش گیلاس در گلدان نیز امکان‌پذیر است اما در  صورتی که می خواهید درختتان به بار بنشیند، کاشت آن‌ها در فضای باز توصیه  می شود.در گلدان رشد درخت خیلی سریع متوقف‌شده و اندازه آن کوچک می‌ماند.

دستورالعمل : هسته‌ی گیلاس را از آن جدا کنید. سپس با دقت هرگونه گوشت گیلاس را از آن  جدا کرده و آنرا با آب ولرم بشویید.یک ظرف شیشه‌ای تیره را تا نصفه از کود  گیاهی مرطوب و ورمیکولیت پرکنید. هسته‌های گیلاس را در ظرف قرار داده و روی  آن‌ها را تا چند سانتی متر با کودگیاهی مرطوب و ورمیکولیت بپوشانید. سپس  درپوش ظرف را شل ببندید.هسته‌های گیلاس را به مدت هشت هفته در درجه حرارت 4  درجه‌ی سانتیگراد خنک نگه‌دارید. مرتب لایه‌های کود گیاهی و ورمیکولیت را  با کمک اسپری آب مرطوب کنید. هرگز نباید ای لایه‌ها خیس شوند فقط باید  نمناک باشند.به محض اینکه خطر یخ زدگی رفع شد هسته‌ها را در فضای بار  بکارید.چند هسته را در یک چاله بکارید چون همیشه جوانه نمی‌زنند یا زمان  زیادی می‌برد تا جوانه بزنند. چاله‌های کاشت را به عمقی 2 برابر  عرضشان  حفر کنید. یعنی اگر برای مثال چاله ها هر کدام 1.5 سانتی متر عرض دارند،  عمق آن‌ها 3 سانتی متر باید باشد.هسته‌های کاشته شده را خوب با ماسه  بپوشانید تا خاک روی آن‌ها سخت نشده و مانع جوانه زنی نگردد. در طی مدت  زمانی که به انتظار جوانه زدن گیاه هستید، خاک اطرافش را نم دار، نه خیس  نگه‌دارید. در طی این مدت باید صبور باشید. اگرچه ممکن است در ظرف دو ماه  شاهد ظهور جوانه‌ها اشید اما گاه باغبانان خبر از وقفه‌ای یک ساله تا ظهور  جوانه‌ها داده‌اند. نکات و هشدارها : بسته به گونه‌ی درخت گیلاستان، بایستی  بین 5 تا 10 سال منتظر بمانید تا درخت به ثمر نشیند

پیوند درختان گیلاس : برای  پیوند درخت گیلاس از انواع پیوند اسکنه – سپری – پوست – نیمانیم و لوله ای  و به تازگی نیز برای تکثیر گیلاس از روش پیوند قاشی استفاده میشود.

افزایش درخت گیلاس :  افزایش درخت گیلاس به طور معمول از راه پیوند و گاهی به روش قلمه گیری و  خوابندن انجام می شود.مهمترین پایه ها عبارتند از : گیلاس معمولی یا مازارد ( Mazzard ) و محلب ( P.mahaleb ) .اندازه درختان پیوندی ، بر حسب قدرت و رقم پایه ، از خیلی بزرگ تا پاکوتاه تغییر می کند.معمولا  درختان گیلاس و آلبالو را با بذر و پیوند و گاهی به روش قلمه یا خوابانیدن  شاخه تکثیر میکنند . بعضی از انواع آلبالو توسط پاجوش نیز تکثیر میشوند .  برای پیوند این درختان ، از پیوند شکمی ، اسکنه و لوله ای استفاده میکنند ؛  که پیوند شکمی از همه متداول تر است . به تازگی نیز برای تکثیر گیلاس از  روش پیوند قاشی استفاده میشود.

پیوند درختان آلبالو : پیوند زدن عبارت است از متصل کردن دو قسمت گیاهی به صورتی که آن دو قسمت ،  با باز زایی در محل اتصال ، با هم یکی شده ، به عنوان گیاهی جداگانه ، به  رشد ادامه دهند. در درخت گیلاس می توان از انواع  پیوند اسکنه – سپری – پوست – نیمانیم و لوله ای استفاده کرد که ما در  اینجا به معرفی برخی از این پیوند ها می پردازیم.

پیوند اسکنه درختان گیلاس و آلبالو:  یک شکاف عمودی در پایه ایجاد می شود به طوری که از مرکز چوب بگذرد . دو  عدد پیوندک تهیه کرده و طوری در دو سوی شکاف قرار می دهند که لایه های  زاینده روی هم قرار گیرند . پیوندگاه و نوک پیوندک ها را با چسب پیوند می  پوشانند.

پیوند سپری درختان گیلاس و آلبالو: در پایه یک برش T مانند زده می شود . پیوندک را از گیاه مورد نظر می گیرند و از بالا در شکاف پایه به طرف پایین وارد می کنند تا جفت شود . محل مورد نظر باید بسته شود.

پیوند پوست درختان گیلاس و آلبالو :  در فصلی که گیاه پوست می دهد پوست را با یک برش عمودی از چوب جدا می کنند.  پیوندک را طوری تبیه می کنند که در یک سوی آن یک برش کوتاه وجود داشته  باشد.سوی دیگر پیوندک ،” شانه ” نام دارد . پیوندک را در زیر پوست قرار داده و میخ می زنند ، سپس پیوندگاه را با چسب می پوشانند.

پیوند نیمانیم درختان گیلاس و آلبالو:  برش شیبداری در پایه زده می شود . پیوندک را نیز طوری برش می دهند که با  پایه جفت شود . پیوندگاه را باید بست و با چسب پیوند پوشاند.

چسب پیوند:  باید به این نکته اشاره شود که پس از پیوند در اکثر پیوند ها باید از چسب  پیوند نیز استفاده شود .چسب های پیوند در دو گونه موجود هستند :

۱- چسب های گرم: نوع سفت این چسب از مواد صمغ ۲۵/۲ کیلوگرم – موم۲۳۷ گرم – روغن خام بزرک ۲۳۵ میلی  لیتر – دوده ۲۸ گرم – چسب ماهی ۴۲ گرم پس از مخلوط کردن این مواد با هم  ،آن را در ظرفی روغن مالی شده یا با کاغذ چوب پوشانیده شده می گذاریم تا به  حالت جامد درآید . در این حالت می توان آن را به قطعات ریز جداکرده . و در هنگام مصرف آن را گرم کرده و با یک قلموی نقاشی پیوند گاه را پوشانید.

۲- چسب سرد: موادی  به نام چسب باغبانی در بازار موجود هستند که امولسیونی از زفت ( قیر معدنی  ) و آب می باشند . پس از استفاده از این چسب ، آب آن تبخیر شده و لایه ای  از زفتدر پیوندگاه برجای می ماند. بارش باران چسب را می شوید بنابراین باید  پس از بارش باران دوباره چسب زده شود و یا از چسب گرم استفاده گردد.
نکته  : هیچگاه نباید از موادی که برای سقف ساختمان ها به کار گرفته می شوند و  ظاهری شبیه چسب پیوند دارند برای پوشش پیوندگاه استفاده کرد.

قلمه درختان گیلاس و آلبالو : قلمه بخشی از ساقه ، برگ یا ریشه است که از گیاه مادری جدا شده و در شرایط مناسب برای ربیشه زایی قرار می گیرد.

قلمه ساقه:  از معمول ترین قلمه ها ، قلمه ساقه است که در آن قسمتی از ساقه را که  دارای جوانه جانبی یا انتهایی است از گیاه مادری جدا ساخته ، برای ریشه  زایی در محیطی مناسب قرار می دهند تا پس از ایجاد ریشه به صورت گیاهی  جداگانه رشد کند . قلمه ساقه را می توان در مرحله های مختلف رشد گرفت.

خواباندن درختان گیلاس و آلبالو:  یکی از روش های گیاه افزایی است که در آن ساقه را در حالی که به گیاه  مادری متصل است در خاک مرطوب یا پیت قرار می دهند تا ریشه دار شود و پس از  آنکه ریشه کافی تولید کرد آن را از گیاه مادری جدا می کنند تا به عنوان  گیاهی جداگانه به رشد خود ادامه دهد.

پیت:  پیت یا تورب عبارت است از باقیمانده های گیاهان آبزی باتلاق ها و مرداب ها  که زیر آب به حالت نیمه پوسیده و تجزیه شده به جا مانده است و از خورد شده  آن ها را پس از استخراج ، در آمیخته های خاک گلدانی به کار می برند . از  میان انواع پیت در ایران پیت خزه از همه معروف تر است که دارای رنگ قهوه ای  بوده و ظرفیت نگهداری آبی حدود ۱۰ برابر وزن خشکش را دارد . این ماده  اسیدی و با واکنشی برابر ۸/۳ تا ۵/۴ است مقدار کمی نیتروژن دارد و فسفر و  پتاسیم آن ناچیز است بنابراین بیشتر به منظور نگهداری آب به خاک گلدان ها  اضافه می شود.

خواباندن شیاری : این شیوه خواباندن ، از یک شاخه گیاه مادری ، بیش از یک گیاه جدید به دست می دهد.  روش کار بدین ترتیب است که شاخه های جوان را به طور طولی در شیاری کم ژرفا  قرار داده ، با ۵ تا ۱۰ سانتیمتر خاک مرطوب می پوشانند . هر چه شاخه بیشتر  رشد کند خاک بیشتری روی آن می ریزند و قسمت انتهایی شاخه به طور معمول از  زمین بیرون گذاشته می شود . از هر جوانه شاخه خوابانده ، گیاه جدیدی ایجاد  می گردد و از زمین بیرون می آید . در اینجا نیز با زخم کردن قسمت زیرین  ساقه ، ریشه زایی را آسان می کنند . در غیر این صورت ، ریشه از پایین شاخه  ای که از جوانه شاخه رشد کرده ، ایجاد می گردد.

گردآورنده : سرکار خانم مهندس توکلی-کارشناس امور تغذیه گیاهان

*در جهت پیشرفت بخش کشاورزی ، و آگاهی کشاورزان و باغداران گرامی نشر و کپی مقالات آزاد می باشد.